اشتباهاتی که برخی روزه‌داران در ماه رمضان مرتکب می‌شوند (۱)

ماه رمضان بهترین ماه‌ها است، چنانکه الله متعال می‌فرماید: ﴿شَهۡرُ رَمَضَانَ ٱلَّذِیٓ أُنزِلَ فِیهِ ٱلۡقُرۡءَانُ هُدٗى لِّلنَّاسِ وَبَیِّنَٰتٖ مِّنَ ٱلۡهُدَىٰ وَٱلۡفُرۡقَانِۚ فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ ٱلشَّهۡرَ فَلۡیَصُمۡهُ﴾ [بقره: ۱۸۵] (ماه رمضان [همان ماهی] است که در آن قرآن فرو فرستاده شده است، [کتابی] که مردم را هدایتگر و [متضمن] دلایل آشکار هدایت و [میزان] تشخیص حق از باطل است. پس هرکس از شما این ماه را درک کند باید آن را روزه بدارد
این ماه نزد الله متعال داری فضیلت است. رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «ماه رمضان بر شما فرا رسیده که ماهی است مبارک و الله عزوجل روزه‌اش را بر شما فرض قرار داده. در این ماه درهای بهشت گشوده می‌شود و درهای جهنم بسته شده و شیاطین سرکش به قید و بند کشیده می‌شوند. الله در این ماه شبی دارد بهتر از هزار ماه. هر که از خیر آن محروم شود [حقیقتا] محروم است» (به روایت احمد و تصحیح شیخ آلبانی).
۱- یکی از اشتباهات، هدر دادن اوقات بافضیلت رمضان برای دنبال کردن مسابقات تلویزیونی و موسیقی و ترانه و سریال‌های مبتذل است که این بدون شک موجب ضعف ایمان است و باعث می‌شود روزه‌دار اجر و پاداش بسیاری را که می‌توانست در این ماه مبارک به دست بیاورد از کف بدهد. چگونه ممکن است یک مسلمان آنچه را بهتر است با آنچه بی‌ارزش است عوض کند؟ لازم است ساعات رمضان در طاعت و قرائت قرآن و ذکر و دعا و خواندن کتاب‌های مفید و ماندن در مسجد و حضور مجالس علم غنیمت شمرده شود، تا پاداش بسیاری در این ماه بزرگ به دست آید.
۲- دیگر اشتباه برخی روزه‌داران این است که بدون عذر شرعی در رمضان روزه نمی‌گیرند که این کار حرام است و در حدیث آمده که پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ در رویای خود ـ که حق است ـ گروهی را دید که با پشت پاهایشان در جهنم آویزان هستند. فرمود: «این‌ها چه کسانی هستند؟» گفته شد: این‌ها کسانی هستند که پیش از پایان روزه افطار می‌کردند (بخاری). اگر این حال کسانی است که روزه می‌گرفتند اما پیش از پایان روزه بدون عذر روزه‌شان را می‌خوردند، عذاب کسانی که اصلا روزه نمی‌گیرند چیست؟

۳- بعضی از روزه‌داران به سبب مشغولیت به افطار برای نماز مغرب دیر به مسجد می‌روند، در حالی که سنت پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ چنین بود که «پیش از نماز با چند دانه رطب افطار می‌کرد، و اگر رطب نبود با چند دانه خرما و اگر نبود چند جرعه آب می‌نوشید». روزه‌دار می‌تواند با چیز کمی افطار کند و سپس بعد از نماز غذایش را کامل کند. بدون شک رسیدن به تکبیره الاحرام نماز همراه با امام فضیلت بسیار بزرگی دارد.
۴- برخی روزه‌داران هنگام افطار در خوردن و نوشیدن زیاده‌روی می‌کنند که این باعث سنگینی و و مشغول شدن از نماز تراویح می‌شود. در حدیث آمده است: «فرزند آدم ظرفی را بدتر از شکمش پر نکرده؛ برای فرزند آدم چند لقمه‌ی اندک که پشتش را محکم کند کافی است».
۵- بعضی از روزه‌داران به اشتباه فکر می‌کنند استفاده از عطر و خوشبویی در روزِ رمضان مکروه است، اما احادیثی که مبنی بر مستحب بودن استفاده از عطر در همه‌ی اوقات از پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ وارد شده این گمان اشتباه را رد می‌کند، بنابراین استفاده از هر عطری برای روزه‌دار بلامانع است.
۶- برخی روزه‌داران فکر می‌کنند اگر جایی از بدنشان زخم شود و از آن خون خارج شود روزه‌شان باطل شده در حالی که خارج شدن خون باعث بطلان روزه نمی‌شود مگر آنکه به عمد و زیاد باشد. یعنی اگر خون به صورت غیر عمد خارج شد یا آنکه کم بود مانند خونی که برای آزمایش گرفته می‌شود، باعث بطلان روزه نمی‌شود. همینطور آمپول مسکن روزه را باطل نمی‌کند. آمپولی که در حکم خوردن و نوشیدن نیست روزه را باطل نمی‌کند هرچند بهتر است از روی احتیاط به هنگام شب استفاده شود.
۷- بعضی نمازگزاران تراویح را همراه امام می‌خوانند اما پس از یازده رکعت از امام جدا می‌شوند و بیشتر از آن نمی‌خوانند زیرا کار امام را خلاف سنت می‌دانند، و این باعث می‌شود اجر بزرگی را از دست بدهند زیرا رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «هرکه با امام به نماز ایستد تا امام نمازش را به پایان برساند برایش پاداش نماز یک شب [کامل] نوشته می‌شود» و می‌فرماید: «هرکه رمضان را از روی ایمان و احتساب به نماز ایستد گناهان گذشته‌اش آمرزیده می‌شود».
۸- برخی از نمازگزاران در صورت دیر رسیدن به نماز عشاء وقتی می‌بینند امام نماز تراویح را شروع کرده همراه با دیگر نمازگزارانی که دیر رسیده‌اند به صورت جدا یک جماعت دیگر می‌خوانند، و این اشتباه است. درست این است که به نیت نماز فرضِ عشاء پشت سر امام نماز بخوانند و پس از سلام امام دو رکعت دیگر را ادامه دهند.
۹- یکی از اشتباهات برخی نمازگزاران این است که پس از قنوت یا دیگر دعاها دست خود را به صورت می‌کشند. شیخ ابن جبرین ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «درباره‌ی دست کشیدن به صورت [پس از دعا] احادیثی وارده شده اما همه‌اش ضعیف است، بنابراین مداومت بر این کار سنت نیست اما اگر گاهی آن را انجام دهد اشکالی ندارد».
۱۰- برخی روزه‌داران به سبب خواب، نماز ظهر یا عصر را از وقتش به تاخیر می‌اندازند، در حالی که الله متعال می‌فرماید: ﴿فَوَیۡلٞ لِّلۡمُصَلِّینَ ۴ ٱلَّذِینَ هُمۡ عَن صَلَاتِهِمۡ سَاهُونَ﴾ [ماعون: ۴-۵](پس وای بر نمازگزاران (۴) آنانی که از نمازشان غافلند).  و از پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ پرسیده شد: کدام نماز بهتر است؟ فرمود: «نمازی که در وقتش باشد» و در روایت دیگر: «نماز در اول وقتش». بعضی دیگر رمضان را فرصتی برای خواب و تنبلی در روز و هم‌نشینی و خوش‌گذرانی به هنگام شب می‌دانند، در حالی که این چند روز اندک شاهدی است بر طاعت اهل طاعت و غفلتِ غافلان.
۱۱- اشتباه برخی روزه‌داران این است که به زود افطار کردن اهمیت نمی‌دهند، یعنی ممکن است گرسنه یا تشنه نباشند یا چون خوابیده‌اند پس از مغرب یا بعد از اذان افطار می‌کنند که این کار اشتباه است. سنت این است که روزه‌دار در افطار عجله کند و هرگاه از وارد شدن وقت نماز مغرب مطمئن شد افطار نماید، زیرا رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «مردم تا وقتی در افطار عجله کنند بر خیر و نیکی هستند» (متفق علیه) و می‌فرماید: «افطار را زود بخورید و در سحری تاخیر کنید». برخی از روزه‌داران نیز صدای موذن را می‌شنوند اما برای احتیاط تا پایان اذان چیزی نمی‌خورند که این درست نیست، زیرا با غروب خورشید می‌توان افطار کرد.
۱۲- بعضی از مردم از دعا در هنگام افطار غفلت می‌کنند، حال آنکه دعا در هنگام افطار سنت است و فضیلت بسیاری دارد. روزه‌دار از جمله کسانی است که دعایشان رد نمی‌شود و هر روزه‌دار در هنگام افطار از دعایی مستجاب برخوردار است. رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «سه دعا رد نمی‌شود: دعای پدر، و دعای روزه‌دار، و دعای مسافر» (به روایت احمد) و سنت است که پس از افطار این دعا را بگوید: «ذهب الظمأ، وابتلت العروق، وثبت الأجر إن شاء الله» (تشنگی رفت و رگ‌ها تر شد و ان شاءالله پاداش آن ثبت شد» (به روایت ابوداود).

۱۳- از اشتباهات برخی از زنان آبستن یا شیرده در رمضان این است که بدون ضرورت در ماه رمضان روزه نمی‌گیرند و این اشتباه است. روزه نگرفتن برای این بانوان تنها وقتی جایز است که احساس کنند روزه برایشان مشقت شدید دارد یا برای سلامتی خودشان یا جنین و نوزادشان خطرناک است یا پزشک مورد اعتمادی روزه را برای آنان یا فرزندشان خطرناک تشخیص دهد.
۱۴- برخی افراد به روزه‌ی رمضان بسیار اهمیت می‌دهند اما در مورد ترک نماز سهل‌انگاری می‌کنند، یا فقط در ماه رمضان نماز می‌خوانند و بعد از رمضان دوباره نماز را ترک می‌کنند. برخی نیز در ماه رمضان نمازها را سر وقتش می‌خوانند و پس از رمضان در این مورد سهل‌انگاری می‌کنند که این‌ها همه اشتباه است.
۱۵- عده‌ای از روزه‌داران به خوردن سحری اهمیت نمی‌دهند یا خیلی زود سحری می‌خورند در حالی که سنت، به تاخیر انداختن سحری تا قبل از اذان فجر است حتی اگر شخص با چیزی کم مانند خرما یا مانند آن سحری کند. رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «امت من همچنان بر خیر هستند تا وقتی که در افطار تعجیل کنند و سحری را به تاخیر اندازند».
۱۶- برخی بانوان اگر پیش از اذان صبح عادت ماهیانه‌شان به پایان برسد فکر می‌کنند تا قبل از غسل روزه برایشان واجب نیست و نمی‌توانند روزه بگیرند در حالی که این اشتباه است و به مجرد پایان عادت ماهیانه روزه نیز واجب می‌شود. شیخ ابن جبرین ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «اگر خون به هنگام طلوع فجر یا کمی پیش از آن پایان یابد روزه‌اش صحیح است و می‌تواند روزه‌ی فرض بگیرد، و حتی اگر پس از اذان صبح غسل کند روزه‌اش درست است، زیرا غسل حیض یا جنابت شرط صحت روزه نیست».
۱۷- بعضی از روزه‌داران در هنگام اذان صبح به عمد می‌خورند یا می‌نوشند. ابن عثیمین  ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «اذان برای نماز فجر یا پس از طلوع فجر است یا پیش از آن. اگر پس از طلوع فجر باشد واجب است که انسان به مجرد شنیدن اذان دست از خوردن و نوشیدن بکشد، زیرا پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «بلال به هنگام شب اذان می‌دهد پس بخورید و بنوشید تا آنکه اذان ابن ام مکتوم را بشنوید، زیرا او اذان نمی‌گوید تا آنکه صبح طلوع کند» بنابراین اگر می‌دانی موذن با طلوع فجر اذان می‌گوید باید به مجرد شنیدن اذان از خوردن و نوشیدن دست بکشی» و همیطور الله سبحانه و تعالی می‌فرماید: 
﴿وَکُلُواْ وَٱشۡرَبُواْ حَتَّىٰ یَتَبَیَّنَ لَکُمُ ٱلۡخَیۡطُ ٱلۡأَبۡیَضُ مِنَ ٱلۡخَیۡطِ ٱلۡأَسۡوَدِ مِنَ ٱلۡفَجۡرِ﴾ [بقره: ۱۸۷](و بخورید و بیاشامید تا آنکه ریسمان سفید صبح از ریسمان سیاه [شب] برایتان آشکار شود).  و وقت این آشکار شدن هنگام اذان فجر است، اما در سنت این رخصت وارد شده که اگر کسی غذا یا نوشیدنی در دست دارد و در این حال اذان را شنید آن را بنوشد یا بخورد (به روایت ابوداوود).
۱۸- از دیگر اشتباهات این است که برخی روزه‌داران اگر کسی را ببینند که [در میان جمع] در روز رمضان از روی فراموشی می‌خورد یا می‌نوشد به او چیزی نمی‌گویند و این اشتباه است و واجب آن است که او را یادآوری کنند. شیخ بن باز ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «کسی که مسلمانی را ببیند که در روز رمضان می‌خورد یا یکی از باطل کننده‌های روزه را انجام می‌دهد باید کار او را انکار نماید زیرا اظهار این مساله در روز رمضان یک منکر است حتی اگر صاحبش در اصل معذور باشد، تا مردم برای آشکار نمودن محارم در روز رمضان به بهانه‌ی فراموشی جرات نیابند» (مجله الدعوه: ۱۱۸۶).
۱۹- برخی از مردم که به سبب سن بالا یا بیماری غیر قابل علاج نمی‌توانند روزه بگیرند و باید در مقابل هر روز به یک بینوا غذا دهند همان اول ماه به سی مسکین غذا می‌دهند در حالی که این کارشان اشتباه است و فدیه یعنی غذا دادن به بینوایان باید پس از فطر باشد نه پیش از آن. در این صورت این افراد می‌توانند برای هر روز به یک مسکین غذا دهند یا در آخر ماه رمضان یا پس از آن سی مستمند را یکجا کند و به آنان غذا دهد چنانکه انس بن مالک به هنگام پیری و ناتوانی چنین می‌کرد.

۲۰- برخی روزه‌داران دختران خود را که قصد روزه گرفتن دارند به این بهانه که هنوز بچه هستند از این کار باز می‌دارند، در حالی که ممکن است آن دختر به سن عادت ماهیانه و بلوغ رسیده باشد بدون آنکه از وی در این باره سوال کنند. شیخ ابن جبرین ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «بسیاری از دختران در سن ده یا یازده سالگی عادت ماهیانه‌شان آغاز می‌شود اما خانواده‌شان در این مورد سهل‌انگاری می‌کنند و آنان را کودک به حساب می‌آورند و ملزم به روزه نمی‌کنند که این کار اشتباه است زیرا دختر وقتی به سن عادت ماهیانه رسید بالغ شده و احکام تکلیف بر وی جاری می‌شود» (فتاوی الصیام).
۲۱- برخی زنان در هنگام روزه استفاده از حنا در دست یا مو را دارای اشکال می‌دانند، حال آنکه استفاده از حنا برای روزه‌دار و غیر روزه‌دار اشکالی ندارد. شیخ ابن عثیمین ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «استفاده از حنا در هنگام روزه باعث بطلان روزه نشده و تاثیری بر آن ندارد؛ همانند سرمه و قطره‌ی گوش و قطره‌ی چشم که همه‌ی این‌ها برای روزه مشکلی ایجاد نمی‌کند و آن را باطل نمی‌سازد» (فتاوی نور علی الدرب).
۲۲- یکی از اشتباهات برخی از مردم که به سبب مسافرت یا بیماری روزه نیستند این است که در اتوموبیل یا در راهِ مردم در خوردن و نوشیدن سهل‌انگاری می‌کنند و شاید وارد مغازه‌ای شوند و مقابل دیگران چیزی بخورند در حالی که این کار اشتباه و زیر پا نهادن حرمت ماه رمضان در برابر مردم است و چه بسا باعث شود دیگران نسبت به آنان گمان بد برند و شاید برخی که ایمان ضعیفی دارند بر روزه خواری در ملأ عام جرات یابند. بنابراین کسی که از روی عذر روزه نیست نباید آن را آشکار سازد.
۲۳- بعضی بانوان روزه‌دار در اثنای روزه از ترس باطل شدن روزه از مزه کردن غذا خودداری می‌کنند، حال آنکه مزه کردن غذا در حال روزه اگر فقط از طریق زبان و بدون فرو بردن غذا باشد اشکالی ندارد. شیخ ابن جبرین ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «مزه کردن غذا از روی نیاز [در حین آشپزی] اشکالی ندارد، به این صورت که غذا را بر روی نوک زبان قرار دهد تا شیرینی یا شوری غذا را بداند، اما نباید چیزی از آن را فرو برد… و این باعث بطلان روزه‌اش نمی‌شود» (فتاوی الصیام).
۲۴- اشتباهی که برخی روزه‌داران مرتکب می‌شوند این است که در حال روزه استفاده از مسواک را مشکل‌دار می‌دانند و شاید گمان کنند این کار روزه را باطل می‌کند. اما این درست نیست بلکه رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «اگر باعث سخت‌گیری بر امتم نمی‌شدم دستور می‌دادم هنگام هر نماز مسواک بزنند» (متفق علیه). امام بخاری می‌گوید: «پیامبر ـ علیه الصلاه و السلام ـ روزه‌دار را از دیگران استثنا نکرده‌اند» و شیخ ابن عثیمین ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «روزه‌ی روزه‌دار با مسواک باطل نمی‌شود، بلکه این کار برای او و دیگران در هر وقت روز یا شب سنت است» اما استفاده از مسواک‌های امروزی که طعم‌دار هستند مثلا طعم نعنا یا لیمو، در هنگام روزه جایز نیست زیرا علاوه بر مسواک دارای طعم هستند که شاید به شکم برسد».
۲۵- برخی موذنان تا تاریک نشدن هوا اذان نمی‌دهند و به غروب خورشید اکتفا نمی‌کنند و به گمان خودشان این کار برای احتیاط نسبت به عبادت است، اما این مخالف سنت است زیرا سنت این است که هنگام غروبِ کامل خورشید اذان داده شود. شیخ الاسلام ابن تیمیه ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «هرگاه قرص [خورشید] کاملا از دید پنهان شد روزه‌دار افطار می‌کند و سرخی شدید باقی‌مانده در افق مهم نیست» (مجموع الفتاوی: ۲۵/ ۲۱۵).
۲۶- یکی از اشتباهات برخی روزه‌داران این است که اگر کسی آنان را به افطار دعوت کرد برایش دعا نمی‌کنند. سنت این است که اگر انسان نزد کسی افطار کرد این دعا را بگوید: «أَفْطَرَ عِنْدَکُمْ الصَّائِمُونَ، وَأَکَلَ طَعَامَکُمْ الْأَبْرَارُ، وَتَنَزَّلَتْ عَلَیْکُمْ الْمَلَائِکَهُ» یعنی: (روزه‌داران نزد شما افطار کنند و نیکان غذای شما را بخورند و ملائکه بر شما نازل شوند) یا بگوید: «اللَّهُمَّ بَارِکْ لَهُمْ فِیمَا رَزَقْتَهُمْ، وَاغْفِرْ لَهُمْ، وَارْحَمْهُمْ» یعنی: (خداوندا برایشان در روزی‌شان برکت ده و آنان را مورد مغفرت و رحمت خود قرار ده) (به روایت مسلم).

۲۷- اشتباه برخی نمازگزاران این است که در هنگام نماز تراویح با صدای بلند گریه می‌کنند. بدون شک گریه در هنگام قرائت قرآن دال بر تاثیرپذیری نمازگزار از شنیدن قرآن و بسیار نیک است، اما بسیار دیده و شنیده شده که برخی نمازگزاران در هنگام نماز با صدای بلند فریاد می‌کشند یا ضجه می‌زنند و باعث پرت شدن حواس دیگر نمازگزاران می‌شوند. صحابه در توصیف گریه‌ی پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌گویند: «به سبب گریه از سینه‌ی ایشان صدایی مانند زیر رو شدن دیگ می‌آمد» و همینطور اشتباه برخی نمازگزاران که در هنگام دعای قنوت فریاد می‌کشند و صدای خود را بلند می‌کنند، حال آنکه الله متعال می‌فرماید: 
﴿ٱدۡعُواْ رَبَّکُمۡ تَضَرُّعٗا وَخُفۡیَهًۚ إِنَّهُۥ لَا یُحِبُّ ٱلۡمُعۡتَدِینَ﴾ [اعراف: ۵۵](پروردگارتان را به زاری و پنهانی بخوانید که او از حد گذرندگان را دوست ندارد). و هنگامی که برخی از اصحاب با صدای بلند تکبیر گفتند، رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ فرمود: «بر خود سخت نگیرید که شما گنگ یا غایبی را نمی‌خوانید» (متفق علیه).
۲۸- بعضی روزه‌داران گمان می‌کنند اگر در حال روزه دچار احتلام شدند روزه‌شان باطل شده است، در حالی که خروج منی به هنگام خواب باعث بطلان روزه نمی‌شود چراکه به دست خود انسان نیست و تنها کافی است در صورتی که آثار منی را مشاهده کرد برای جنابت غسل کند. امام ابن باز ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «احتلام روزه را باطل نمی‌کند زیرا به اختیار روزه‌دار نیست و در صورتی که آب را ببیند باید غسل جنابت انجام دهد» (مجموع فتاوی ومقالات متنوعه).
۲۹- اشتباه برخی بانوان در هنگام رفتن به نماز تراویح این است که در حالی که عطر زده‌اند و لباس‌های نامناسب پوشیده‌اند به مسجد می‌روند. این کار علاوه بر ایجاد فتنه باعث جلب توجه مردان می‌شود. زن مسلمان باید برای دوری از گناه از این کار خودداری کند. پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ درباره‌ی خارج شدن زنان برای نماز می‌فرماید: «باید بدون زینت و عطر بیرون بیایند»، و بلکه می‌فرماید: «هر زنی که خوش بویی استفاده کرده با ما در نماز عشاء حاضر نشود».
۳۰- برخی روزه‌داران با وجود بیماری شدید و مشقتی که متحمل می‌شوند از روزه نگرفتن شرم می‌کنند، حال آنکه این کار درست نیست و الله متعال حرج را از مردم رفع نموده و به مریضی که روزه برایش سخت است یا باعث بدتر شدن بیماری‌اش یا تاخیر در درمانش می‌شود اجازه داده روزه نگیرد و بعدا قضایش را به جای آورد. الله متعال می‌فرماید:
﴿فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ ٱلشَّهۡرَ فَلۡیَصُمۡهُۖ وَمَن کَانَ مَرِیضًا أَوۡ عَلَىٰ سَفَرٖ فَعِدَّهٞ مِّنۡ أَیَّامٍ أُخَرَ﴾   [بقره: ۱۸۵] (پس هر کس از شما این ماه را درک کند باید روزه بگیرد، و هر که بیمار یا در سفر است [به شمار آن] تعدادی از روزهای دیگر [را روزه بگیرد]).
۳۱- برخی روزه‌داران به سبب افطار از پاسخ دادن به موذن غافل می‌مانند، در حالی که پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «هرگاه اذان را شنیدید مانند آنچه موذن می‌گوید را تکرار کنید» (متفق علیه). می‌شود در حین افطار اذان را همراه موذن تکرار کرد، والله اعلم.
۳۲- بعضی از روزه‌داران در هنگام سفرو با وجود سختی راه خود را به روزه وا می‌دارند، حال آنکه مسافر اجازه دارد در ماه رمضان روزه باشد یا افطار کند و وضعیتش از سه حالت خارج نیست: 
*- اگر روزه برایش آسان است، در این حال روزه گرفتن برای کسی که توانایی‌اش را دارد بهتر از روزه نگرفتن است چرا که الله متعال فرموده است: ﴿وَأَن تَصُومُواْ خَیۡرٞ لَّکُمۡ إِن کُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ﴾ [بقره: ۱۸۴](و اگر روزه باشید برای شما بهتر است، اگر می‌دانستید). 
*- در صورتی که روزه برایش سخت است بهتر است روزه نگیرد، چرا که الله متعال می‌فرماید:  ﴿لَا یُکَلِّفُ ٱللَّهُ نَفۡسًا إِلَّا وُسۡعَهَا﴾ [بقره: ۲۸۶](الله هیچ نفسی را جز بر اساس توانش مکلف نمی‌سازد). و رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «الله دوست دارد رخصت‌هایش برگرفته شود، همانطور که دوست دارد به عزیمت‌هایش عمل شود» (به روایت ابن حبان) و می‌فرماید: «روزه در حال سفر از نیکی نیست» (متفق علیه). 
*- اگر روزه برایش مشقت‌آور نیست میان روزه گرفتن و روزه نگرفتن اختیار دارد، زیرا از حمزه اسلمی روایت است که از رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ پرسید: «آیا در سفر روزه بگیرم؟» وی بسیار اهل روزه بود. پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ پاسخ داد: «اگر خواستی روزه بگیر و اگر نخواستی افطار کن» (به روایت بخاری) و انس ـ رضی الله عنه ـ می‌گوید: «ما همراه با پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ به مسافرت می‌رفتیم، پس نه روزه‌دار از کسی که روزه نبود ایراد می‌گرفت و نه آنانی که روزه نبودند بر روزه‌داران عیب می‌گرفتند» (متفق علیه).