بررسی مختصر در کتب اهل سنت از نظر حدیثی(۲)سُنن ترمُذی

[اوربان موحدکاربر]

محمد بن عيسي ترمذي، در محضر پرداخته از جمله قتيبه بن سعيد، ابومصعب، ابراهيم بن عبدالله هروي، اسماعيلبن موسي، محمدبن عبدالملک و شخصيتهاي اهل فضل نيز از محضرش مستفيض شدهاند از جمله: مکحول بن فضل، محمدبن محمود، حمادبن شاکر، عبدبن محمد نسفيون و هيثم بن کليب شاشي و ابوعبدالله بخاري.(

تذکرة الحفاظ، ج 2، ص 634 و 635 و به البدايه و النهايه، ج 11، ص 71)

ترمذي ابوعيسي از حيث قدرت حافظه از نوابغ روزگار به شمار آمده است، و به عنوان نمونه خود گفته است: “دو جزء از احاديث يکي از اساتيد حديث را نوشته بودم، و در راه سفر به مکه مکرمه اتفاقاً به خدمت آن استاد رسيدم، و دفتري را که خيال ميکردم آن دو جزء را در آن نوشتهام بيرون آوردم و به استاد عرض کردم ميخواهم شما احاديث اين دو جزء را برايم بگوييد و من در حال مطالعة آن دو جزء آنها را استماع کنم، و لحظاتي که استاد خواندن احاديث را آغاز کرد و من به دفترم مراجعه کردم معلوم شد آن دو جزء در منزل به جا مانده است و من دفتر سفيد را مطالعه ميکردم استاد وقتي اين حال را مشاهده کرد به شدت عصباني شد و گفت از من شرم نميکني؟ ناچار وضعيت را برايش توضيح دادم و گفتم نگران نباشد هر چه گفتهاي فوراً حفظ کردهام و نگذاشتهام زحمت خواندن تو بيهوده شود، استاد گفت بگو ببينم همه را حرف کردهاي وقتي آن احاديث را مرتب برايش خواندم بيشتر عصباني شد و گفت تو قبل از اينکه به من برسي از جزوهها اين احاديث را حفظ کرده بودي به او گفتم شما مجموعه احاديث ديگري را که در آن جزوهها نيستند برايم بخوانيد، استاد يک مجموعه احاديث ديگر را برايم خواند و گفت حالا بگو ببينم آنها را حفظ کردهاي؟ و وقتي من اين مجموعه از احاديث را به همان صورت که استاد گفته بود بازگو نمودم، استاد راضي شد و حالت عصبانيت او به حالت مسرت و تحسين مبدل گرديد.

سنن ترمذي به “الجامع الصحيح” معروف است و دليل اين لقب (الجامع) اين است که روايات سنن ترمذي منحصر به روايات فقهي نبوده، بلکه جامع احاديث فقهي و اعتقادي و تاريخي است .مقصود از آن صحت صددرصد احادیثش نیست

سنن ترمذي در حدود (5000) پنج هزار حديث را در خود جاي داده و در ذيل اين روايات مطالبي با ارزش از جهت فقه الحديث و يا جرح و تعديلهاي رجالي به چشم ميخورد، ترمذي خود دربارة اهميت کتابش گفته است: “پس از تأليف آن را بر علماي حجاز و عراق و خراسان عرضه نمودم و عموماً آن را پسنديده و مورد وثوق دانستند” و بار ديگر دربارة اهميت آن گفته است: “کسي که اين کتاب را در خانهاش داشته باشد، مانند اين است که پيامبري در خانة او در حال تکلم و سخن گفتن است”.

از امتيازات ديگر اين کتاب اين است که پس از ذکر هر حديثي به بيان نوع آن حديث پرداخته و صحت يا ضعف آن را براي خواننده بيان کرده است و معروف است که وي نخستين کسي است که اصطلاح “حسن” را به عنوان نوع جديدي از حديث ابداع نموده است و قبل از او حديث فقط به صحيح و ضعيف تقسيم ميگرديد، و يکي ديگر از تأليفات مهم او در رابطه با احاديث کتاب “العلل” است که آن را در سمرقند تأليف نموده است. اين محدث نامور و کمنظير بعد از اتمام کارهاي يک محدث از سفر به مناطق دور و نزديک و استماعها و سماعها و تعليم و تأليفها در اواخر عمر از بينايي محروم گرديد و در شب دوشنبه سيزدهم رجب سال (279) در ترمذ (از شهرهاي قديم ماوراءالنهر در ساحل رود جيحون و شمال بلخ جزو جمهوري تاجيکستان) متوفي گرديد.

اصول الحديث علومه و مصطلحه، محمد عجاج خطيب، ص 331.

البدايه و النهايه، ج 11، ص 72.

تذکره الحفاظ امام شمس الدین ذهبی

[نویسنده]

نوشته ها