ابن سباء —بدون شرح

شیعه می گوید شخصیت و افسانه ابن سباء ساخته و پرداخته ی ذهن بیمار بنی امیه است.اما آیا این همه تصریحات حداقل در کتب خود شیعه از قول معصومین و علماء شیعه هم ساخته ذهن بیمارگونه است؟

نظر قزوینی و شیعه در مورد عبدالله بن سباء

آقاي ياسيني

آيا در کتب روائي شيعه، نامي از عبدالله بن سبأ ذکر شده است يا خير؟

استاد حسيني قزويني

بله، در کتب شيعه مطرح شده است؛ ولي به عنوان يک فرد مطرود و کذّاب و ملعون و غالي. مرحوم کَشّي در رجال خود نقل کرده است از أبان بن عثمان – از اصحاب اجماع که وثاقتش اجماعي است – که از امام صادق (عليه السلام) شنيدم فرمود:

لعن الله عبد الله بن سبإ، إنه ادعى الربوبية في أمير المؤمنين (عليه السلام) و كان والله أمير المؤمنين (عليه السلام) عبدالله طائعا، الويل لمن كذب علينا و إن قوما يقولون فينا ما لا نقوله في أنفسنا، نبرأ إلى الله منهم نبرأ إلى الله منهم.

خدا لعنت کند عبدالله بن سبأ را که ادعاي ربوبيت در اميرالمؤمنين (عليه السلام) کرد. اميرالمؤمنين (عليه السلام) بنده مطيع خدا بود. واي بر کسي که بر ما دروغ ببندد و بگويد چيزي را که ما نسبت به خودمان همچنين ادعايي نداريم و به خداي عالم از اينچنين گفتاري برائت مي‌جوييم.

رجال کشي، ج1، ص324، حديث172

همچنين در حديث 173 آقا امام سجاد (عليه السلام) مي‌فرمايد:

لعن الله من كذب علينا، إني ذكرت عبد الله بن سبإ فقامت كل شعرة في جسدي، لقد ادعى أمرا عظيما ما له لعنه الله.

… من به ياد عبدالله بن سبأ افتادم و موهاي بدن من سيخ شد. او ادعاي بزرگي کرد، چه مرضي داشت، خدا او را لعنت کند.

رجال الکشي، ج1، ص324، حديث173

همچنين در حديث 171 امام صادق (عليه السلام) مي‌فرمايد:

و هو يحدث أصحابه بحديث عبد الله بن سبإ و ما ادعى من الربوبية في أمير المؤمنين علي بن أبي طالب، فقال إنه لما ادعى ذلك فيه استتابه أمير المؤمنين (ع) فأبى أن يتوب فأحرقه بالنار.

اميرالمؤمنين (عليه السلام) او را به خاطر ادعاي نادرست نسبت به خود توبه داد و ممانعت کرد از اين‌ که توبه کند و اميرالمؤمنين (عليه السلام) هم او را با آتش سوزاندند.

همچنين در روايتي، مرحوم شيخ صدوق (ره) در حديث اربعمائة که سندا صحيح است،‌ بحث عبدالله بن سبأ را مطرح مي‌کند که در برابر اميرالمؤمنين (عليه السلام) سؤالاتي داشت که بوي غلوّ مي‌داد و اميرالمؤمنين (عليه السلام) با او برخورد تندي فرمودند.

الخصال للشيخ الصدوق، ص628

ما در اين زمينه، روايات متعددي داريم که عبدالله بن سبأ يک فرد مطرود و بي‌ارزشي و فاقد اعتبار بود و جزء علقه مضغه‌هاي جامعه آن روز بود و در آن حدي نبود که چيزي به مذهب شيعه بيافزايد يا بخواهد کسر کند يا موجود تأثيرگذاري در جامعه باشد يا صحابه را تحريک کند و عليه عثمان تشويق کند يا جنگ جمل بسازد.

اينها همه از بافته‌هاي سيف بن عمر است که از رُوات کذاب و متهم به زندقه آقاي طبري در تاريخش است.

تهذيب التهذيب لإبن حجر العسقلاني، ج4، ص259 ـ ميزان الإعتدال للذهبي، ج2، ص255 ـ تهذيب الکمال للمزي، ج12، ص324

* * * * * * *

آقاي ياسيني

نظر علماي رجال شيعه در مورد عبدالله بن سبأ چيست؟

استاد حسيني قزويني

از آقاي کشي آورديم و ايشان در جاهاي ديگر صراحت دارد که عبدالله بن سبأ، فرد مطرودي بوده و ائمه (عليهم السلام) از کارهاي او و وجود او، به خداي عالم تبرّي مي‌جستند. مرحوم شيخ طوسي (ره) ـ از علماي بزرگ رجالي شيعه و متوفاي 460 هجري ـ در کتاب رجال خود مي‌فرمايد:

عبدالله بن سبأ الذي رجع إلي الکفر و أظهر الغلوّ.

عبدالله بن سبأ کسي است که پس از مسلمان شدنش، کافر شد و مطالب غلوّي را اظهار کرد.

رجال الطوسي للشيخ الطوسي، ص75

علامه حلي (ره) ـ از رجاليون بنام شيعه و متوفاي 728 هجري ـ صراحت دارد:

عبدالله بن سبأ غال ملعون حرقه اميرالمؤمنين (عليه السلام) بالنار، كان يزعم أن عليا عليه السلام إله و أنه نبي، لعنه الله.

عبدالله بن سبأ يک فرد غلو کننده و ملعون بود که اميرالمؤمنين (عليه السلام) او را با آتش سوزاند. تصوّر مي‌کرد که اميرالمؤمنين (عليه السلام)، خدا يا پيامبر است. خدا او را لعنت کند.

خلاصة الأقوال، ص372،‌ چاپ موسسه الفقاهة

آقاي ابن داود (ره) ـ که معاصر علامه حلي (ره) است و متوفاي 740 هجري ـ در رجال خود، همان تعبير شيخ طوسي (ره) را نقل مي‌کند.

رجال ابن داود، ص224، شماره277

مرحوم آيت الله العظمي خوئي (ره) ـ از رجاليون بنام شيعه در عصر حاضر است و کتاب معجم الرجال الحديث ايشان، مايه افتخار و آبروي شيعه است که در 24 جلد چاپ شده ـ مي‌گويد:

و أما عبد الله بن سبأ، فعلى فرض وجوده، فهذه الروايات تدل على أنه كفر و ادعى الألوهية في علي (عليه السلام) لا أنه قائل بفرض إمامته (عليه السلام).

بر فرض که بگوييم عبدالله بن سبأ وجود خارجي دارد، او کافر شد و ادعاي الوهيت در اميرالمؤمنين (عليه السلام) کرد. نه اين‌که او بگويد امامت حضرت علي (عليه السلام) واجب است، (بلکه) سخني درباره امامت حضرت علي (عليه السلام) از زبان او صادر نشده است. تنها چيزي که از ايشان آمده، غلوّ و مطالب دال بر کفر او است.

معجم رجال الحديث للسيد الخوئي، ج11، ص207

همچنين ديگر بزرگان ما مانند صاحب المعالم ـ متوفاي 1011 هجري ـ در تحرير الطاووسي،صفحه 346و مرحوم سيد مصطفي تفرشي ـ از اعلام قرن 11 هجري ـ در نقد الرجال، جلد3 ،صفحه 108 و محقق اردبيلي در جامع الرواة، جلد1، صفحه 485 مطالبي را ذکر کرده‌اند که دلالت مي‌کند بر اين‌که عبدالله بن سبأ يک فرد مطرود و ملعوني بوده و بزرگان ما با عبارت‌هاي تند و لعنت از او تعبير مي‌کنند.

* * * * * * *

آقاي ياسيني

آيا در کتاب‌هاي کلامي و فِرَق اسلامي، نامي از عبدالله بن سبأ برده شده است يا نه؟

استاد حسيني قزويني

بله. اول کسي که درباره عبدالله بن سبأ صحبت کرده است، مرحوم نوبختي (ره) است ـ از استوانه‌هاي علمي فِرَق اسلامي شيعه ـ که در کتاب فِرَق الشيعة عبدالله بن سبأ را مطرح مي‌کند:

ممن أظهر الطعن علي أبي بکر و عمر و الصحابة.

فِرَق الشيعة للنوبختي، ص22

http://www.valiasr-aj.com/fa/page.php?bank=salam&id=141